YemenÂ’de kim kazanmayacak?

Yemen’de Husilerin yayılmasına ve “devrik” CumhurbaÅŸkanı Ali Abdullah Salih’in karşı darbe planlarına göz yuman Suudi Arabistan’ın Kararlı Fırtına Operasyonu’nu baÅŸlatmasının üzerinden 15 gün geçti. Operasyon Ä°ran ve olaÄŸan müttefikleri dışında dünyanın birçok ülkesinden destek gördü. Zamanında Suriye’ye “Yemen Modeli” önerenler, ÅŸimdilerde Yemen’in Suriye’deki iç çatışma modeline doÄŸru kaydığını teslim ediyorlar. Tabii ki iki süreç arasında önemli farklılıklar var. Yine de Yemen 15 gündür devam eden operasyonlara raÄŸmen operasyon öncesinden çok farklı bir noktada durmuyor. 

Suriye’de olduÄŸu gibi Yemen’de de zaten karma karışık olan durumu içinden çıkılmaz hale getiren unsur dış müdahale. Yanlış anlaşılmasın; dış müdahale deyince Suriye’de de olduÄŸu gibi hep akla sadece yabancı ülkelerin yaptığı hava saldırıları geliyor. Dış müdahale, ülke dışı aktörlerin ülkedeki aktörler üzerinden nüfuzlarını geniÅŸletme çabalarının her türlüsünü içerir. Yani Suriye’de olduÄŸu gibi Yemen’de de dış müdahale dediÄŸimiz zaman Ä°ran’ın nüfuz ajanları üzerinden yürüttüÄŸü vekalet savaÅŸlarını da konuÅŸmalıyız. Suudi Arabistan ve müttefiklerinin yürüttüÄŸü hava saldırılarını da. 

Müdahale, müdahaleyi getiriyor 

Burada dış müdahaleye iliÅŸkin ÅŸöyle bir çıkmazın içerisindeyiz: Hamilerden bir tanesinin sahada aktif bir ÅŸekilde çalıştığı bir denklem, diÄŸer bir haminin de çalışmasını ve daha müdahaleci bir tavır almasını gerektiriyor. Yemen baÄŸlamında konuÅŸursak, Ä°ran’ın varlığı Suudi Arabistan’ın varlığını zorunlu kılıyor. Tersi de geçerli. Bu durumda ya o ülke rakip olarak gördüÄŸü aktörün nüfuzuna teslim edilecek; ya da müdahaleyle o aktörün nüfuzunu dengelemeye çalışacaksın. Suriye’de Ä°ran ordusuyla, komutanlarıyla, milisleriyle sahaya indi ve savaşıyor; Suudi Arabistan ise Suriye muhalefetine destek veriyor. Yemen’de ise Suudi Arabistan hava kuvvetleriyle savaÅŸmaya baÅŸladı; Ä°ran ise an itibarıyla sadece destek veriyor. 
Son günlerde Ä°ran’ın Yemen’deki rolü abartılıyor fikri iyice iÅŸlenmeye baÅŸladı. Ä°ran’ın da kendi rolünü önemsizleÅŸtirme çabası yürüttüÄŸü anlaşılıyor. Yoksa “ergen selfieci” Kasım Süleymani Sana’dan poz vermeye baÅŸlardı. Oysa Ä°ran’ın Husilere desteÄŸi son on küsur senede diÄŸer bölgesel hırslarına paralel olarak artırdı. EÄŸitim, indoktrinasyon ve silahlandırma faaliyetlerini bu süre zarfında yürüttü. Tabii Yemen, Ä°ran için bir Irak veya Suriye deÄŸil; hiç olmazsa coÄŸrafi engellere sahip. Yine de Ä°ran’ı Yemen’deki “sorun çıkarıcı” rolünden sıyırmak mümkün deÄŸil. 

Çatışmanın kazananı yok 

Jeopolitik bu rekabet maalesef mezhepsel tonlara da hızlıca sahip oldu. Husilerin Ä°ran’la son yıllarda artan iliÅŸkisi ve Ä°ran’ın bölgedeki mezhep temalı operasyonları, Körfez’deki Åžii antipatisiyle birleÅŸince Yemen kendisini sonunda kimsenin kazanmayacağı bir çatışmanın içerisinde buldu. Yemen’de Ä°ran kazanamaz çünkü operasyon gücünün sınırlarına ulaÅŸtı, uzun bir süredir sermayeden yiyor. Suudi Arabistan ve müttefikleri kazanamaz çünkü Husiler Yemen’in asli unsurları ve savaÅŸla ortadan kaldırılamazlar.    
Bu menfi dengede yapılması gereken Yemen’de dış müdahaleyi zayıflatacak bir iç uzlaşıya varılmasıdır. Bunun için Ä°ran’ın Åžiilerin yaÅŸadığı her coÄŸrafyada olduÄŸu gibi Yemen’i de arka bahçesi olarak görmeyi bırakması, Suudi Arabistan ve Körfez ülkelerinin ise buna mukabil yürüttüÄŸü askeri operasyonlarına son vermesi lazım. Suudi Arabistan’ın operasyonu uzun süre devam ettirmek istemediÄŸini düÅŸünüyorum. Bu sebepten Ä°ran’ın tavrı operasyonun süresini ve Yemen’deki yıkımın ölçeÄŸini de belirleyecek. Ä°ran’a hırslarının bölgeyi içerisine soktuÄŸu ateÅŸin, Yemen’den Suriye’ye tüm bölge insanını yaktığını hatırlatacak akil aktörlere ihtiyaç var. Türkiye de tam burada devreye giriyor... 

aksam.com